شبهای حوزه : جلسه دوم

شهید مطهری و سازمان مطلوب روحانیت

دومین جلسه از فصل نخست شبهای حوزه با محوریت تحول در حوزه و روحانیت برگزار شد. در این نشست دو کارشناس محترم، حجت الاسلام باقری فر و حجت الاسلام فصیحی به بیان نظراتشان پیرامون حوزه و روحانیت مطلوب از نگاه شهید مطهری پرداختند.

در ابتدا مجری برنامه به ارائه گزارشی از آنچه که پیرامون نگاه استاد مطهری در خصوص حزوه و روحانیت تولید شده است، پرداختند و سپس  به امتیازات کتاب شهید مطهری  سازمان مطلوب روحانیت ( به کوشش و تدوین آقای باقری فر) به نسبت دیگر مکتوبات مشابه، اشاره کردند.  امتیازاتی همچون : جامعیت اثر در تتبع و گردآوردی آنچه که از استاد مطهری درباره موضوع روحانیت موجود است، بخش بندی ها وفصل بندی هایی که اکثر مسائل خرد و کلان موضوع را شامل میشود، مدخل های نوشته شده در ابتدای هربحث که به خواننده کمک میکند تا با کلیات نگاه شهید آشنا شود و اصول دیدگاه استاد مطهری که در پایان مطالب کتاب آمده و جمع بندی خوبی از تمام مباحث را ارائه داده است.

علی اکبری در ادامه به این مساله اشاره کرد که تا بستر و شرایط اجتماعی_سیاسی زمانه شهید مطهری را درک نکنیم نمی توانیم به ریشه های بحث شهید مطهری و همچنین به تحلیل درستی از نگاه ایشان پی ببریم. استاد مطهری در دورانی زیست میکردند که شاهد نوعی خودباختگی و غرب گرایی در ایرانیان هستیم، و از طرفی بحث تعارض علم و دین در بین جامعه مذهبی و علمی مطرح شده است. و چون شهید مطهری معتقد است که برای مواجهه با این جریانات لازم است به یک انقلاب فرهنگی دست بزنیم و این نیز باید از طریق نهاد روحانیت محقق شود، لذا به نقد و آسیب شناسی و طرح پیشنهاداتی در خصوص روحانیت و حوزه ها پرداخته اند تا با توان و درک بهتری از هویت و رسالت خودش و هم چنین جامعه پیرامونی اش به کنشگری بپردازد.

جناب آقای باقری فر به محقق کتاب سازمان مطلوب روحانیت، در ابتدای سخنانشان اشاره ای داشتند به برخی ویژگی های شهید مطهری که باعث میشود زاویه نگاه و نظریاتشان از دیگران ممتاز به نظر برسد. ویژگی هایی همچون ژرف بینی و واقع گرایی، جامعیت و همه سو نگری، انصاف علمی و پرهیز از تعصب صنفی، شجاعت و صداقت در بیان حقیقت و روحیه اصلاح گری.

آقای باقری فر معتقدند که شهید مطهری همچنان که با تز اسلام منهای روحانیت مخالف است، اما قائل به اصلاحات جدی در حوزه و روحانیت است. و این نشان میدهد که ایشان در قامت مصلح اجتماعی ظهور پیدا کرده است. ایشان در ادامه به بیان فهرستی از آسیب ها و انتقادات استاد مطهری در خصوص حوزه و روحانیت پرداختند که برخی از آنها عبارت بود از : روزمرگی در زندگی طلاب، ارتزاق علمی از میراث و تلاش گذشتگان، نبود برنامه مطلوب برای مدیریت و تربیت روحانیت، نظم ناپذیری، عوام زدگی، عقب ماندگی از زمان، تبدیل منبر و خطابه به عنوان یک شغل و حرفه، و... . 

در ادامه کارشناس دوم نشست، آقای فصیحی در ابتدا اشاره کردند که چهل و چهار بار کلمه سازمان روحانیت را شهید مطهری مطرح کرده اند و تاکید داشتند که نگاهمان به روحانیت نباید فردی باشد بلکه باید سازمانی باشد.  در ادامه ایشان به تحسین کتاب آقای باقری فر پرداختند و آن را کتاب جامعی در این حوزه برشمردند. با این حال  دو نکته نیز در نقد کتاب مطرح کردند :

1- بهتر بود بین مطالب شفاهی و قلمی استاد مطهری که در کتاب در کنار هم آمده است، تفکیکی قائل میشدیم یا حداقل به آن ها اشاره می کردیم تا مخاطب نسبت به آن آگاه باشد.

2- با مطالب به جامانده از متفکرینی همچون شهید مطهری به دو شیوه میتوان تعامل کرد : یک روش اتخاذ نظریه از بیرون و مواجهه با متن برای یافتن مطالب مناسب با نظریه است، یک روش هم مواجهه خالی از نظریه برای کشف ایده خود صاحب نظر است که باید دیگر سخنان و نظریات او را حول همان ایده خودش تنظیم کنیم.  هم چنین مساله اصلی این است که فارغ از آنچه که گفته شده است، مبتنی بر این نگاه چه باید کرد. این مساله هم باید ذکر می شد که نشده است.

حجت الاسلام باقری فر در پاسخ به مطالب آقای فصیحی گفتند که کار ما در مرحله اول گردآوری و تدوین مواضع استاد مطهری بوده است. و بقول مجری برنامه تحلیل و استخراج و تبیین الگوی مد نظر ایشان، یک فعالیت پسینی است که در گام دوم باید پیگیری شود.

باقری فر در پاسخ به پرسش آقای فروغی در خصوص چگونگی تدوین کتاب، گفتند که براساس منشورات شهید مطهری که شامل مجموعه آثار و یادداشت هاست اقدام به تدوین کرده اند و مطلبی نیست که در کتاب آمده باشد اما در آثار منتشر شده از ایشان پیدا نشود. اساس کار ما کتابخانه ای بوده است.

کارشناس محترم در تکمیل بخش اول صحبت هایشان، به ویژگی های سازمان مطلوب روحانیت از نگاه شهید مطهری پرداختند . ویژگی هایی از جمله : مشکلات ذکر شده باید توسط خود روحانیت برطرف شود، تحولات باید براساس فرهنگ غنی اسلام صورت بگیرد، از چنگال عوام باید خلاص شد، باید رویکرد تفقه را شامل تمام مجموعه های دین بدانیم نه فقط بخشی از آن، در مساله استعداد یابی و جذب نیرو باید روش خاصی داشته باشیم نه اینکه بدون هیچ منطقی به پذیرش بپردازیم، سازمان روحانیت نباید به حکومت ها وابسته باشد. و... . ایشان در پایان تاکید داشتنند که برخی از موراد ذکر شده توسط شهید مطهری در وضعیت کنونی برطرف شده و البته برخی مشکلات جدید هم پیش آمده که در دوران ایشان نبوده است.

 آقای فصیحی  در تکمیل صحبت هایشان، نکته ای در خصوص ضرورت خود انتقادی در حوزه بیان داشتند، که لازم است به پایش درونی و خود انتقادی بپردازیم و نیاز به یک حیاط خلوت داریم که با یک مصونیت هم برای منتقد درونی و هم بیرونی به گفتگو پیرامون این مساله ها بپردازیم.

در پایان مجری برنامه با تشکر از دو کارشناس محترم و مهمانان عزیز به دو مساله اشاره کردند که لازم است در بحث های مربوط به بررسی ایده های شهید مطهری مد نظر داشته باشیم.

1- شهید مطهری در عرصه عمل نیز اقدام به فعالیت هایی در راستای با دیدگاه های تحولی شان داشتند. مانند پیشنهادی که به مرحوم دوانی در خصوص ایجاد دروس اقتصاد اسلامی در قم دادند. پیشنهادات عملی که لازم است در کنار مباحث نظری ایشان دیده شود، تا به تصویر دقیق تری از نگاه برسیم.

2- نباید فراموش کنیم که بیشترین حجم مخالفت ها و انتقادات با افکار شهید مطهری چه در خصوص حوزه و روحانیت و چه دیگر موضوعات، از جانب طیف سنتی روحانیت بوده است. و الان نیز چماق تکفیر و ایجاد محدودیت در مباحث این چنینی در دست همین طیف قرار دارد تا دیگر طیف های موجود.

هم‌رسانی

---

مطالب مرتبط