مروری بر کتاب «فقیه آزاده»

زندگی و زمانه‌ی ایت‌الله سید هاشم میردامادی نجف‌آبادی

هفته «کتاب و کتاب‌خوانی» از ۲۰ آبان ماه در ایران، آغاز و به مدت یک هفته ادامه دارد. به همین مناسبت، کتاب «فقیه آزاده» نوشته آیت‌ﷲ سیدباقر آیت میردامادی و مرتضی خواجوند سریوی را تورق و ضمن معرفی شخصیت آیت‌ﷲ سیدهاشم میردامادی نجف آبادی، چکیده‌ای از فصول این اثرِ ارزشمند و دلنشین را مرور می‌کنیم.

****

آیت‌ﷲ سیدهاشم میردامادی نجف آبادی در سال ۱۳۰۳ق در نجف اشرف به دنیا آمد و نسب او با ۳۰ واسطه به ابوالحسن محمد دیباج، فرزند امام صادق^(ع) می‌رسد. سیدهاشم، دو ساله بود که پدرش را از دست داد. وی تحصیلات خود را با آمورش علوم دینی آغاز کرد و به درجه اجتهاد رسید.

آیت‌ﷲ سیدهاشم میردامادی بعد از گذراندن علوم مقدماتی وارد حوزه علمیه نجف اشرف شد و از محضر اکابر و بزرگان فقه و اصول آن دیار همچون مراجع عظام و آیات، آخوند خراسانی، میرزامحمدتقی شیرازی (معروف به میرزای کوچک)، میرزای نائینی، حاج سیدابوالحسن اصفهانی و دیگر بزرگان بهره برد، و از دروس اخلاق و عرفان حضرات آیات، سیداحمد کربلایی، سیدمرتضی کشمیری و میرزاجوادآقا تبریزی استفاده کرد.

آیت‌ﷲ میردامادی نجف‌آبادی در دوران جوانی به درجه اجتهاد رسید و پس از مدتی عازم مشهد مقدس گردید و چند سال بعد، «امام جماعت و مفسر قرآن کریم در مسجد جامع گوهرشاد مشهد مقدس» شد.

شخصیتی گره‌خورده با مسجد گوهرشاد

نام ایشان در یادِ مراجع تقلید، علما و روحانیون و همچنین مردم مشهد و دوستان و یارانش با نام مسجد گوهرشاد گره خورده است. وقتی از علمایی مانند آیات سیدعبدالجواد علم‌الهدی، سیدعلی مقدم قوچانی، سیدباقر آیت میردامادی، ضیاءالدین نجفی، سیدمحمدتقی محصل همدانی و همچنین حجج اسلام والمسلمین سید مهدی طباطبایی، سید مصطفی میرلوحی، محمدحسن رحیمیان، عبدالحسین بحری خراسانی و رضا دقیقی شاهرودی، سراغ آیت‌ﷲ میردامادی نجف آبادی را گرفتم، اولین سخنشان این بود: «امام جماعت و مفسر قرآن کریم در مسجد گوهرشاد. شبستانی در این مسجد، به‌نام ایشان معروف شده بود: شبستان سیدهاشم میردامادی».

تفسیر ایشان در مسجد گوهرشاد با استقبال طلاب، فضلا و علاقه‌مندان روبه‌رو شد و حاصل سال‌های متمادی آن تفسیر، کتاب «خلاصة البیان: تفسیر فارسی قرآن» شد. مبنای تفسیر آیت‌ﷲ میردامادی نجف‌آبادی در یکی از شبستان‌های مسجد گوهرشاد، «مجمع‌البیان» نگاشته شیخ طبسی بود.

آیت‌ﷲ سیدهاشم میردامادی، در بُعد مبارزاتی، از رهبران مبارزه با کشف حجاب رضاخان در سال ۱۳۵۴ق بود. به‌دنبال کودتای سال ۱۲۹۹ش، جریان کشف حجاب که یک نوع فرهنگ زدایی دینی و سوغات غرب به‌حساب می‌آمد، در سراسر ایران مخصوصاً در تهران، مشهد و قم با مخالفت علما مواجه گردید. در این ماجرا، علما و روحانیون خراسان با کشف حجاب مخالفت نمودند و مراسمی در مسجد گوهرشاد با سخنرانی مرحوم بهلول برگزار شد که پس از لحظاتی با حمله مأموران حکومتی، این مسجد به خاک و خون کشیده شد.

آیت‌ﷲ‌العظمی حاج‌آقاحسین قمی که به‌عنوان اعتراض به تهران رفته بود، دستگیر و روانه زندان گردید. به‌دنبال بازداشت آیت‌ﷲ‌العظمی قمی، مردم مشهد در منازل علمایی همچون آیت‌ﷲ اردبیلی و آیت‌ﷲ سیدهاشم میردامادی تجمع کردند تا این‌که در تاریخ ۱۰ ربیع الثانی سال ۱۳۵۴ق برابر با ۲۰ تیر ماه سال ۱۳۱۴ش، مأموران دستگاه مسلحانه وارد منازل علما شدند و عده‌ای را مجروح و دستگیر نمودند.

پس از آن، مردم به مبارزه خود ادامه دادند و به مسجد گوهر شاد رفتند. مأموران حکومتی نیز دوباره حمله کرده و کشتار وسیعی را به راه انداختند و رهبران و علمای نهضت را همانند حضرات آیات سیدهاشم میردامادی، سیدیونس اردبیلی، شاهرودی و نهاوندی بازداشت نمودند. آیت‌ﷲ میردامادی مدتی به زندان تهران منتقل می‌شود و سپس به همراه ۲۴ نفر دیگر از علمای مبارز، محاکمه و به سمنان تبعید می‌گردد. ایشان پس از سرنگونی حکومت رضاخان در سال ۱۳۲۰ش دوباره به مشهد مقدس بازگشت و سالیان متمادی به اقامه نماز جماعت و تفسیر قرآن در مسجد گوهرشاد حرم رضوی و تألیف کتاب پرداخت.

آیت‌ﷲ میردامادی، سرانجام در ۲۳ جمادی الثانی سال ۱۳۸۰ق به علت بیماری و در سن ۷۷ سالگی دار فانی را وداع گفت و در جوار حرم مطهر امام رضا^(ع) در رواق دارالسعاده به خاک سپرده شد. از آن عالم ربانی و مجاهد، این آثار به جا مانده است: رساله‌ای در رجعت، ترجمه کتاب سیف الامة و برهان الملة اثر ملا احمد نراقی از فارسی به عربی، جزوه‌هایی در اخلاق، شرح حال بزرگانی از علما که به حضور امام زمان رسیده‌اند، تقریراتی از فقه آخوند خراسانی و مباحث الفاظ میرزای نایینی و خلاصة البیان: تفسیر فارسی قرآن.

حجت‌الاسلام والمسلمین محمد محمدی گلپایگانی ـ رییس دفتر مقام معظم رهبری ـ درباره شخصیت مرحوم آیت‌ﷲ میردامادی نجف آبادی گفته بود: «ایشان یکی از علمای صاحب‌نظر حوزه علمیه خراسان از جمله در تفسیر و قرآن‌پژوهی بود و ۴۰ سال بدون تعطیلی در مسجد گوهرشاد حرم مطهر امام رضا^(ع) نسبت به این امر اهتمام می‌کرد. شناخت کاملی نسبت به احادیث و روایات اهل بیت^(ع) داشت و زهد، تقوا، اخلاص کامل و ساده‌زیستی از دیگر ویژگی‌های مرحوم آیت‌ﷲ میردامادی نجف آبادی بود».

شخصیت برجسته فقهی، اجتهادی، تفسیری و مبارزاتی مرحوم آیت‌ﷲ میردامادی نجف‌‌آبادی موجب شد، مراسم بزرگداشتی با محوریت «واکاوی تفسیر خلاصة البیان» و با قرائت پیام حضرت آیت‌ﷲ خامنه ای رهبر معظم انقلاب، ۲۷ فروردین ماه ۱۳۹۴ در تالار همایش‌های دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی برگزار شد.

به‌دنبال برگزاری این همایش مهم و ارزشمند، خانواده آن فقیه مجاهد، از آیت‌ﷲ سیدباقر آیت میردامادی، از نویسندگان و پژوهشگران فعال در حوزه دین، فرهنگ، فقه و اندیشه درخواست کردند که کتابی در وصف احوالات اخلاقی، عرفانی و علمی مرحوم آیت‌ﷲ میردامادی نجف‌ آبادی بنویسند و سرانجام کتاب «فقیه آزاده» حاصل دو سال پژوهش، تدبر و مطالعه گسترده و فراگیرِ از سوی آیت‌ﷲ سیدباقرآیت میردامادی (نماینده آیت‌ﷲ‌العظمی نوری همدانی در تهران، و فقیه مکتب اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام) و مرتضی خواجوند سریوی، خبرنگار و پژوهشگر کوشا، پرتلاش و خلاق رسانه‌ای در حوزه‌های معارفی، حوزه‌های علمیه و مساجد تدوین و روانه بازار فرهنگ و ادب شد.

از آن رو که آیت‌ﷲ سید هاشم میردامادی، پدر بزرگِ (پدرِ مادرِ) حضرت آیت‌ﷲ سیدعلی خامنه‌ای رهبر انقلاب اسلامی ایران است، آیت‌ﷲ سید باقر میردامادی و مرتضی خواجوند سریوی در تدوین کتاب «فقیه آزاده» به بیان گوشه‌ای از زندگی ایشان، پدر و فرزندانشان نیز پرداخته‌اند و بدین ترتیب، این کتاب، کشکولی خواندنی از صفحات زرین زندگی علمای مجاهد، آزاده و انقلابی ایران است.

کتاب در هفت فصل تنظیم و تلاش شده شرحی کامل و جامع از زندگی شخصی، اجتماعی، سیاسی و علمی آیت‌ﷲ سید هاشم میردامادی را به تصویر کشیده شود:

فصل اول: زندگی‌نامه آیت‌ﷲ سید هاشم میردامادی

فصل دوم: فرزندان آیت‌ﷲ سید هاشم میردامادی

فصل سوم: نوه‌های آیت‌ﷲ سید هاشم میردامادی

فصل چهارم: اجداد آیت‌ﷲ سید هاشم میردامادی

فصل پنجم: دامادهای آیت‌ﷲ سید هاشم میردامادی

فصل ششم: زندگی‌نامه کامل مقام معظم رهبری همراه با تصاویر

فصل هفتم: بزرگداشت آیت‌ﷲ سید هاشم میردامادی در مشهد مقدس (برگزار شده در ۲۷ فرودین ماه ۱۳۹۴).

مؤلفین کتاب «فقیه آزاده» کوشیده‌اند روایتی دقیق، واقعی، خلاقانه و دلنشین از کتاب سترگِ زندگی «آیت‌ﷲ سیدهاشم میردامادی نجف آبادی» تقدیم خوانندگان کنند.

مباحثات سید هاشم میردامادی نجف‌آبادی

هم‌رسانی

---

مطالب مرتبط